[Typo]Grafische Werkplaats van Amsterdam
GWA Grafische Werkplaats Amsterdam biedt cursussen op het gebied van verschillende ambachtelijke technieken als letterpress, lino, houtsnede en boekbinden, maar je kunt er ook terecht voor educatieve programma’s, bedrijfs- en familie uitjes.
GWA begon in 2004 als Grafisch Werkcentrum Amsterdam in Amsterdam Oost. Drie heren, waaronder de twee handzetters Wiek Molin en Martin Veltman, zagen met lede ogen aan hoe de drukpersen in hun directe omgeving naar de schroot gebracht werden. Ze besloten er een huis voor te zoeken en vonden dat aan de Molukkenstraat. Geen museum mocht het zijn, maar een werkplaats met de nadruk op overdracht. Een visionaire gedachte, is gebleken: dankzij hen is dit belangwekkende erfgoed bewaard gebleven, en breed toegankelijk gemaakt. GWA biedt cursussen op het gebied van letterzetten, linosnede, houtsnede, boekbinden en droge naald/etsen. Vanaf 2017 is GWA bekend onder de naam Grafische Werkplaats Amsterdam. Met TYPO om meer de nadruk te leggen op de uitgebreide letterzetterij.
De werkplaats is open van dinsdag tot en met zaterdag, 10.00 tot 17.00. Iedere vrijdag aan het einde van de middag kun je binnenlopen met ideeën voor drukprojecten. Wij denken graag met je mee.
Werkplaats
GWA | NDSM PRINT bestaat uit drie zeecontainers van in totaal 150m2. In 2024 breidden we de werkplaats uit met een extra ruimte tot 250m2. Persen, letters, snijmachines en afwerk-apparatuur. De letterzet-afdeling is GWA’s grootste trots: er zijn weinig plekken zo uitgebreid gesorteerd waar ook nog eens openbaar gebruik van mag gemaakt.
Machines
Eickhoff Proefpers
De Eickhoff is een Duitse kwaliteitsproefpers. Het drukbed is 50 x 70 cm. GWA heeft twee van deze persen, één uit ca. 1965, de andere uit ca. 1930.
Potter Proefpers
De Potter is een Amerikaanse proefpers, geproduceerd in Chicago, en heeft een drukbed van 65 x 43 cm. Gemakkelijk in gebruik, wel iets zwaarder dan de Korrex.
Asbern Cilinderpers
Deze pers is niet alleen geschikt voor groot formaat posters, maar zorgt er ook voor dat je voldoende stappen op je stappenteller hebt aan het eind van je project. Hij heeft een electrisch inktwerk en een traploos verstelbare cilinder.
Grote Willem
Deze etspers uit 1830 was oorspronkelijk een kalander-pers, die door kunstenaar Willem van Leusden (1868-1974) werd omgebouwd tot etspers. Onder meer door de houten blokken en de reepjes leer kreeg de pers meer hoogte en meer vering. Van Leusden verrichtte op deze pers een belangwekkend onderzoek naar de etstechniek van Hercules Seghers, de fameuze tijdgenoot van Rembrandt.
GWA gaf de pers, die al enige tijd opgeslagen stond in de kelders van het Centraal Museum in Utrecht, in 2012 een derde leven. Met vele handen, hulp van sponsoren en met steun van enkele fondsen (Prins Bernhard Cultuurfonds, AFK, Fonds tot Nut van t Algemeen en Stadsdeel Oost) bracht GWA dit prachtige stuk erfgoed weer terug in de ‘oude’ staat. Het stalen drukbed van 1.80 bij 73 cm werd geheel vernieuwd, de houten sloffen opnieuw vervaardigd en voor het gietijzeren onderstel werd een ambachtelijke smid ingeschakeld. De pers werd gepresenteerd met een publicatie, een speciaal voor de gelegenheid geschreven gedicht van Hagar Peeters en een droge naald van Peter Pontiac.
Door aan het wiel van “Willem’” te draaien draai je echt aan het wiel van de tijd. Het project, en de publicatie, heet dan ook Tegen de Tijd In Draaien
Vandercook
De eerste Vandercook werd geproduceerd in 1909, en wordt door sommigen gezien als de Rolls Royce onder de persen. De Vandercook was de blauwdruk voor Europese persen als de Duitse Grafix en de Zwitserse FAG. Ook bijzonder: we hebben de pers in bruikleen gekregen toen we verhuisden naar Noord, en de nood aan een goed werkende electrische pers erg hoog was. Eigenaar Jan Willem de Looijer is met ‘Mizdruk’ en zijn School of Bad Printing een kleine rebel binnen de drukkerswereld. En rebellen, daar houden wij altijd graag een lijntje mee!
Heidelberger Degel Automaat
Deze Heidelberger Degel Automaat stamt uit ca 1960. Het is de enige automatische pers in de werkplaats. Dat betekent niet dat ie met een druk op de knop te bedienen is. Om een HDA te kunnen bedienen, is een langere opleiding vereist. Via een meester-leerling traject heeft een volleerd drukker in 2015 de kneepjes van het vak geleerd aan een jongere medewerker van GWA. In 2022 werden opnieuw twee ‘jongdrukkers’ klaargestoomd.
De Heidelberger kan een formaat drukken van maximaal 31 x 23 cm. Hij wordt ingezet voor klein drukwerk als ansichtkaarten, geboortekaartjes, trouwkaarten of andersoortige uitnodigingen.
Korrex Stuttgart
De Korrex Stuttgart cilinderproefdrukpers is de kleinste van de Korrex familie, en heeft een drukbed van 33 x 44 met een handmatig inktwerk. De pers is zeer precies afstelbaar, en een favoriet van de werkplaatsbeheerders om zijn betrouwbaarheid. Een kwaliteitspers, gebouwd in 1965.
Korrex Nürnberg
Een recente aanwinst van GWA, onverwacht verkregen uit de waardevolle inboedel van een gepensioneerde boekbinder. Deze cilinderpers met automatisch inktwerk valt op door zijn smaakvolle jasje, het rookglas dat het inktwerk beschermt en het gemak waarmee hij is schoon te maken.
J.P. Le Jeune Kniehevelpers
Bijzonder mooie, historisch interessante pers van lithograaf Piet Clement, aan ons gegund door werkplaats Basement Diepenheim. Let op de leeuw, die samen met de bal onder zijn poot als contragewicht dient. De kniehevelpers was het favoriete instrument van drukker en kunstenaar H.N. Werkman. De pers is in 2024 gerenoveerd door onze vrijwilligers, met hulp van meesterdrukkers als Erik Desmyter.
De zetterij
Hout & lood
De zetterij van GWA is openbaar, dat wil zeggen dat iedereen die een cursus gevolgd heeft gebruik mag maken van de materialen.
GWA bezit een groot scala aan loden letters, variërend van de klassiekers als de Times en de Nobel tot aan een gekrulde Aigrette. Ook zijn er kasten met zetwit, (sier)lijnen, regletten en clichés. Iedere letter is beschikbaar in een beperkt aantal groottes. De grootste loden letter is 72pt.
De houten letters zijn groter, en gemaakt van fruitbomenhout. Een extreem harde houtsoort, die de eeuwen doorstaan heeft. Ook hierin zijn er vele varianten, van gotisch tot strak modern. Van sommige letters is het alfabet niet compleet. Improvisatie is ook bij het letterdrukken een sleutelwoord.
Een letterproef (een overzicht van alle beschikbare letters) is in de maak.
Er komen nog altijd nieuwe letters bij: in 2015 ontwierp Novo Typo bijvoorbeeld Typewood, een houten versie van een chromatisch digitaal font. Deze unieke polis is sindsdien in gebruik in de werkplaats.
In 2017 kwam daar de Kanat bij: een Arabische houten letter, ontworpen door Lara Captan.
In 2022 verkregen we een bijzondere collectie met hout uit 1880 van margedrukker Jacobi.
Oprichter en drijvende kracht achter Grafische Werkplaats Amsterdam. Handzetter, kunstenaar, vormgever, tentoonstellingsmaker, docent. Samen met jeugdvriend Martin Veltman zagen ze rond de eeuwwisseling met lede ogen aan hoe drukpersen en bijbehorend materiaal in rap tempo naar de schroot verdwenen. Samen met Rene Koome richtten ze in 2004 de werkplaats aan de Molukkenstraat op, in 2007 werd Stichting Grafisch Werkcentrum Amsterdam geboren.
Ruim 12 jaar stopte Wiek al zijn energie in de werkplaats. Als kartrekker, docent, drukker, ontwerper, manusje van alles en plannenmaker. Zijn overlijden in 2016, aan de gevolgen van kanker, was een grote klap voor GWA. Zijn erfenis, een prachtige werkplaats, wordt sindsdien in leven gehouden door tientallen medewerkers die van hem geleerd en gehouden hebben. Tot hij er bij neerviel, bijna letterlijk, is hij verantwoordelijk gebleven voor iedere schroef die er vastgedraaid werd.
Ter nagedachtenis aan Wiek is het Wiek Molin Fonds opgericht. Dat fonds zorgt er voor dat er elk jaar een ‘Wiek Dag’ georganiseerd wordt, met een tentoonstelling, een lezing, of een bijzondere prent. Dit fonds steunen, en daarmee de werkplaats? Maak een bedrag naar keuze over op
NL06RABO0324626355 tnv Grafisch Werkcentrum Amsterdam ovv Wiek Molin Fonds.